Przeszukanie to jedno z ważniejszych narzędzi stosowanych w postępowaniu karnym, mające na celu m.in. odnalezienie osób podejrzanych lub przedmiotów stanowiących dowód w sprawie. Dowiedz się, jakie warunki muszą zostać spełnione, aby przeprowadzić tę czynność, kto może ją przeprowadzić, oraz jakie masz prawa, jeśli przeszukanie dotyczy Ciebie lub Twojego mienia.
Co to jest przeszukanie?
Przeszukanie to poszukiwawczo-wykrywcza czynność dowodowa, przeprowadzana w celu:
- wykrycia, zatrzymania lub przymusowego doprowadzenia osoby podejrzanej;
- znalezienia rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie;
- znalezienia rzeczy podlegających zajęciu w postępowaniu karnym.
Można dokonywać przeszukania: miejsca (pomieszczeń, ale też pojazdów), osoby (w tym jej odzieży), a także rzeczy (w tym podręcznych przedmiotów, np. torby).
Jakie są warunki przeszukania?
Warunkami dokonania przeszukania jest istnienie uzasadnionej podstawy do przypuszczenia, że poszukiwana osoba lub rzecz znajdują się w określonym miejscu, a także przekonanie organu dokonującego przeszukania, że przedmiot może stanowić dowód w sprawie.
Osobie u której dokonuje się przeszukania, należy, przed przystąpieniem do czynności okazać postanowienie sądu lub prokuratora, zawiadomić ją o celu czynności i wezwać ją do wydania rzeczy podlegających zajęciu. W razie odmowy dobrowolnego wydania rzeczy można przeprowadzić jej odebranie. Jeżeli rzeczy podlegające zajęciu zostały dobrowolnie wydane, przeszukania nie dokonuje się, jako że jego cel został osiągnięty – spisuje się jedynie protokół przeszukania. Do przeszukania można przystąpić jedynie w razie odmowy wydania rzeczy podlegających zajęciu.
Jakie powinno być przeszukanie?
Przeszukanie lub zatrzymanie rzeczy powinno być dokonane zgodnie z celem tej czynności, z zachowaniem umiaru, oraz w granicach niezbędnych dla osiągnięcia celu tych czynności przy zachowaniu należytej staranności, w poszanowaniu prywatności i godności osób, których ta czynność dotyczy, oraz bez wyrządzania niepotrzebnych szkód i dolegliwości. Przeszukania pomieszczeń zamkniętych, takich jak np. mieszkanie należy dokonywać w porze nocnej (t.j. pomiędzy godziną 22 wieczorem a 6 rano) jedynie w wypadkach niecierpiących zwłoki. Jednakże przeszukanie rozpoczęte za dnia można prowadzić nadal pomimo nastania pory nocnej.
Podczas przeszukania ma prawo być obecna osoba, u której dokonywane jest przeszukanie i osoba przez nią wskazana, o ile jej udział nie uniemożliwia przeszukania albo nie utrudnia go w istotny sposób. Jeśli na miejscu nie ma gospodarza lokalu, należy do przeszukania przywołać przynajmniej jednego dorosłego domownika lub sąsiada.
Kto przeprowadza przeszukanie?
Według prawa karnego organem uprawnionym do wydania postanowienia o przeszukaniu jest sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator. W wypadkach niecierpiących zwłoki, przeszukanie może przeprowadzić inny organ (Policja). Jeżeli postanowienie sądu lub prokuratora nie mogło zostać wydane, przed rozpoczęciem czynności organ dokonujący przeszukania okazuje nakaz kierownika swojej jednostki lub legitymację służbową, a następnie zwraca się niezwłocznie do sądu lub prokuratora o zatwierdzenie przeszukania i przystępuje do dokonania czynności. Zatwierdzenie powinno nastąpić w terminie 7 dni od dnia czynności, a w przypadku jego niedopełnienia należy niezwłocznie zwrócić zatrzymane rzeczy osobie uprawnionej. O prawie zgłoszenia żądania zatwierdzenia przeszukania należy pouczyć osobę, u której dokonano przeszukania. W razie zgłoszenia takiego żądania postanowienie sądu lub prokuratora w przedmiocie zatwierdzenia przeszukania należy jej doręczyć w terminie 7 dni.
Na postanowienie dotyczące przeszukania, zatrzymania rzeczy i w przedmiocie dowodów rzeczowych oraz na inne czynności przysługuje zażalenie osobom, których prawa zostały naruszone.
Przeszukanie jest precyzyjnie uregulowaną czynnością, wymagającą przestrzegania zasad, takich jak poszanowanie prywatności i godności osoby, której dotyczy. Przepisy dokładnie określają, kto i w jakich okolicznościach może wydać zgodę na przeszukanie oraz jak ono powinno przebiegać. Pamiętaj, że masz prawo do ochrony swoich interesów, w tym możliwość złożenia zażalenia na decyzje związane z przeszukaniem. Chcesz dowiedzieć się więcej? Poznaj swoje prawa i obowiązki już teraz!
