Środki karne są ważnym elementem systemu prawa karnego, które mogą być stosowane jako dodatkowa forma kary lub w niektórych przypadkach nawet zamiast niej. Czym są i jakie pełnią funkcje? Jak długo mogą być stosowane i w jakich przypadkach mogą trwać dożywotnio? Warto zrozumieć ich znaczenie oraz zasady, na jakich są orzekane przez sąd, aby lepiej poznać system sankcji obowiązujących w polskim prawie. Dowiedz się, jakie środki mogą zostać nałożone na sprawcę i jakie warunki trzeba spełnić, aby uznać je za wykonane.
Co to są środki karne?
Środki karne to przewidziane w kodeksie karnym środki stanowiące dodatkową dolegliwość dla sprawcy za popełniony czyn zabroniony. Środki karne mogą być stosowane jednocześnie z karą lub zamiast niej.
Jakie są rodzaje środków karnych?
Do środków karnych, zgodnie z art. 39 kodeksu karnego, należą:
- pozbawienie praw publicznych,
- zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej,
- zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub z opieką nad nimi,
- zakaz zajmowania stanowiska lub wykonywania zawodu lub pracy w organach i instytucjach państwowych i samorządu terytorialnego, a także w spółkach prawa handlowego, w których Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego posiadają bezpośrednio lub pośrednio przez inne podmioty co najmniej 10% akcji lub udziałów;
- zakaz przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, kontaktowania się z określonymi osobami, zbliżania się do określonych osób lub opuszczania określonego miejsca pobytu bez
- zgody sądu,
- zakaz wstępu na imprezę masową,
- zakaz wstępu do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych,
- nakaz okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym,
- zakaz prowadzenia pojazdów,
- świadczenie pieniężne,
- podanie wyroku do publicznej wiadomości.
Jaki jest okres stosowania środków karnych?
Środki karne mają granice czasowe stosowania. I tak tytułem przykładu:
- zakaz wstępu do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych oraz nakaz okresowego opuszczenia – orzeka się od roku do 10 lat,
- zakaz prowadzenia pojazdów – orzeka się od roku do 15 lat,
- zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej, zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub opieką nad nimi oraz zakaz przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, kontaktowania się z określonymi osobami, zbliżania się do określonych osób lub opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu – orzeka się od roku do 15 lat,
- zakaz wstępu na imprezę masową – orzeka się od 2 do 6 lat.
W niektórych sytuacjach Sąd orzeka środki karne nawet dożywotnio, np. w razie popełnienia przestępstwa sprowadzenia katastrofy w ruchu lądowym lub spowodowania wypadku w stanie nietrzeźwości, lub pod wpływem środka odurzającego, czego następstwem jest śmierć innej osoby lub ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, sąd orzeka dożywotnio zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych.
Uznanie środka karnego za wykonany
Zgodnie z art. 84 kodeksu karnego sąd może uznać środek karny za wykonany, jeżeli:
- upłynęła połowa okresu, na który środek był orzeczony,
- środek karny był wykonywany przynajmniej przez rok,
- skazany przestrzegał porządku prawnego.
Jeżeli środek karny orzeczony został dożywotnio, sąd może uznać go za wykonany, jeżeli skazany przestrzegał porządku prawnego i nie zachodzi obawa ponownego popełnienia przestępstwa podobnego do tego, za które orzeczono środek karny, a środek karny był w stosunku do skazanego wykonywany przynajmniej przez 15 lat.
Biorąc pod uwagę fakt, że środki karne orzekane są przez sąd zazwyczaj obok kary, wskazać należy, że środki te pełnią zarówno funkcje represyjną, gdyż bez wątpienia stanowią istotną dolegliwość dla skazanego, ale również funkcję prewencyjną i kompensacyjną.
