Prawo karne

Warunkowe umorzenie postępowania karnego możliwe jest co do sprawców, którym zarzucono popełnienie czynu zagrożonego karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 5 lat.

Warunkowe umorzenie postępowania karnego możliwe jest, gdy:

1. wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne,
2. okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości,
3. sprawca nie był karany za przestępstwo umyślne,
4. postawa sprawy i jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.

Warunkowe umorzenie postępowania karnego następuje na okres 1 roku do 3 lat. Okres ten biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia.

Warunkowe umorzenie postępowania karnego jest szczególnie korzystne dla kierowców prowadzących pojazdu pod wypływem alkoholu, ponieważ limituje środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów. Sąd może go orzec w przypadku warunkowego umorzenia postepowania karnego na okres do 2 lat, zaś w przypadku skazania minimalny okres wynosi 3 lata.

Warunkowo umorzonego postępowania nie można podjąć później niż w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby.

Przepisy kodeksu postępowania karnego przewidują czas trwania poszczególnych etapów postępowania. Jednak są to terminy instrukcyjne, które mogą być przedłużane.

Do najistotniejszych terminów, które mają charakter gwarancji procesowych należy przede wszystkich: czas stosowania tymczasowego aresztowania, czas przerwy w rozprawie oraz czas odroczenia rozprawy.

Przerwa w rozprawie wynosi maksymalnie 42 dni. W razie przekroczenia tego terminu rozprawę uważa się na odroczoną. W przypadku odroczenia rozprawę w nowym terminie prowadzi się od początku. Sąd może wyjątkowo prowadzić rozprawę odroczoną w dalszym ciągu, chyba że skład sądu uległ zmianie.

Tymczasowe aresztowanie stosuje się na okres maksymalny 3 miesięcy. O zastosowaniu tymczasowego aresztowania orzeka zawsze sąd na wniosek prokuratora. Prokurator może wnosić o przedłużenie okresu tymczasowego aresztowania na okres, który łącznie nie może przekroczyć 12 miesięcy.

Łącznie okres tymczasowego aresztowania do czasu wydania pierwszego wyroku przez Sąd I instancji nie może przekroczyć 2 lat. W szczególnie uzasadnionych sytuacjach, jak np. zawiłość sprawy sąd apelacyjny może dokonać przedłużenia stosowania tymczasowego aresztowania na czas przekraczający 2 lata.

Zarówno w postępowaniu o zastosowanie tymczasowego aresztowania, jak o przedłużenie jego stosowania podejrzanemu przysługuje prawo do reprezentowania przez adwokata.

Kodeks karny przewiduje możliwość zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności w wymiarze nieprzekraczającym jednego roku.

Okres zawieszenia biegnie od dnia uprawomocnienia się wyroku i wynosi od 1 roku do 3 lat. W wypadku zawieszenia wykonania kary wobec sprawcy młodocianego oraz sprawcy, który popełnił przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej, okres próby wynosi od 2 do 5 lat.

Warunkami uzyskania zawieszenia kary pozbawienia wolności jest:

1. brak uprzedniej karalności sprawcy na karę pozbawienia wolności,
2. uznanie, że warunkowe zawieszenie jest wystarczające dla osiągnięcia wobec niego celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa
3. właściwa postawa sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, dotychczasowy sposób życia oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa

Skazanie ulega zatarciu z mocy prawa z upływem roku od zakończenia okresu próby. Do 01.10.2023 r. powyższe następowało po upływie 6 miesięcy od zakończenia okresu próby.

Kodeks karny przewiduje możliwość rozszerzenia ustawowego katalogu zagrożenia karami przestępstwa, które pierwotnie zagrożone jest wyłącznie karą pozbawienia wolności o grzywnę i ograniczenia wolności. Zatem jeśli ustawowe zagrożenie nie przekracza 8 lat, a wymierzona za nie kara pozbawienia wolności nie byłaby surowsza od roku, sąd może zamiast tej kary orzec karę ograniczenia wolności nie niższą od 4 miesięcy albo grzywnę nie niższą od 150 stawek dziennych, w szczególności jeżeli równocześnie orzeka środek karny, środek kompensacyjny lub przepadek.

W pierwszej kolejności sąd może zamienić karę grzywny na pracę społecznie użyteczną, jeśli egzekucja grzywny do 120 stawek dziennych okaże się bezskuteczna lub z okoliczności sprawy wynika, że byłaby ona bezskuteczna.

Jeśli jednak skazany oświadczy, że nie wyraża zgody na podjęcie pracy społecznie użytecznej albo uchyla się od jej wykonania lub zamiana grzywny na pracę społecznie użyteczną jest niemożliwa lub niecelowa sąd zarządza wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności.

Na postanowienie przysługuje zażalenie.

Od wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności można uwolnić się w każdej chwili przez złożenie oświadczenia o podjęciu pracy społecznie użytecznej lub przez zapłatę grzywny.

Z kolei jeśli skazany uchyla się od odbywania kary ograniczenia wolności sąd zarządza wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności. Przyjmuję się, że jeden dzień zastępczej kary pozbawienia wolności równy jest dwóm dniom kary ograniczenia wolności. Jeśli ustawa nie przewiduje za dane przestępstwo kary pozbawienia wolności, ta zastępcza nie może przekroczyć 6 miesięcy.

Na postanowienie o zarządzeniu wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności przysługuje zażalenie.

Istnieje możliwość wstrzymania wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności. Skazany musi oświadczyć na piśmie, że podejmie odbywanie kary ograniczenia wolności i podda się rygorom z nią związanym.

Kodeks karny przewiduje katalog określający czas, w którym dochodzi do przedawnienia. Przestępstwo przestaje być karalne, jeśli od czasu jego popełnienia upłynęło:

1. 40 – gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa;
2. 20 – gdy czyn stanowi inną zbrodnię;
3. 15 – gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat;
4. 10 – gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata;
5. 5 – gdy chodzi o pozostałe występki.

Jeśli przestępstwo ścigane jest z oskarżenia prywatnego jego karalność upływa po roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu jego popełnienia.
Natomiast, gdyby w terminach wskazanych powyżej (pkt 1-5 lub co do przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego) doszło do wszczęcia postępowania karnego termin karalności ulega przedłużeniu co do czynów z pkt 1- 5 o 10 lat, a w pozostałych przypadkach o 5 lat od zakończenia tego okresu.

Zatarcie jest w czymś w rodzaju zapomnienia o ukaraniu sprawcy przestępstwa. Zgodnie z kodeksem karnym z chwilą zatarcia skazania uważa się je za niebyłe. Obowiązkowe jest usunięcie wpisu o skazaniu z rejestru skazanych. Oznacza to możliwość uzyskania zaświadczenie o niekaralności.

Istnieją wyjątki od zasady zatarcia skazania. Nie ulega zatarciu skazanie na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, jeżeli pokrzywdzony był małoletnim poniżej lat 15.

Skazanie na karę pozbawienia wolności ulega zatarciu z mocy prawa z upływem 10 lat od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania.

Skazany może starać się o skrócenie okresu zatarcia. Wniosek można złożyć po upływie 5 lat, jeśli wymierzona kara nie przekroczyła 3 lat. Z kolei w razie kary dożywotniego pozbawienia wolności zatarcie skazania następuje z mocy prawa po 10 latach od darowania kary albo jej przedawnienia.

W przypadku skazania na karę ograniczenia wolności zatarcie następuje również z mocy prawa po upływie 3 lat od wykonania lub darowania albo przedawnienia jej wykonania.

Skazanie na grzywnę ulega zatarciu z upływem roku od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania.

Jeżeli wobec skazanego orzeczono środek karny, przepadek lub środek kompensacyjny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed jego wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem jego wykonania. Zatarcie skazania nie może nastąpić również przed wykonaniem środka zabezpieczającego.

Tak. Tymczasowo aresztowany za zgodą organu, do którego dyspozycji pozostaje może uzyskać widzenie. Należy pamiętać, że tymczasowo aresztowany ma prawo do co najmniej jednego widzenia w miesiącu z osobą najbliższą.

Zasadą jest wydawanie tzw. widzeń jednorazowych, ale istnieje możliwość uzyskania uprawnienia do wielokrotnego widzenia się z tymczasowo oskarżonym.

Prokurator może odmówić wyrażenia zgody na widzenie wyłączenie wtedy, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że widzenie zostanie wykorzystane w celu bezprawnego utrudniania postępowania karnego lub popełnienia przestępstwa, w szczególności do podżegania do przestępstwa.

Na odmowę wyrażenia zgody na widzenie z osobą najbliższą przysługuje zażalenie.

Wyróżnia się koszty procesu, do których należą: koszty sądowe oraz uzasadnione wydatki stron, w tym na ustanowienie adwokata.

Koszty obejmują: opłaty i wydatki poniesione przez Skarb Państwa od chwili wszczęcia postępowania. Wysokość opłat reguluje ustawa o opłatach w sprawach karnych.

Sąd lub prokurator kończąc postępowanie decyduje o zasadach ponoszenia kosztów sądowych, w tym w przedmiocie ewentualnego zwrotu wydatków na honorarium adwokackie.

Podstawowym warunkiem umożliwiającym wykonanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego jest posiadanie warunków technicznych umożliwiających obsłużenie nadajników i rejestratorów.

Skazany może otrzymać zgodę na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego jeśli względy bezpieczeństwa i stopień demoralizacji, a także inne szczególne okoliczności nie przemawiają za potrzebą osadzenia w zakładzie karnym. Z kolei jeśli skazany rozpoczął już wykonywanie kary pozbawienia wolności, może ją kontynuować w systemie dozoru elektronicznego, gdy przemawia za tym jego dotychczasowa postawa oraz zachowanie.

Warunkiem jest skazanie na odpowiedni wymiar kary pozbawienia wolności, który wynosi jeden rok i sześć miesięcy. Natomiast w przypadku skazanych, którzy rozpoczęli już wykonywanie kary jej wymiar może wynosić maksymalnie 3 lata, a do odbycia kary pozostaje maksymalnie 6 miesięcy.

W przypadku, gdy postawa, właściwości i warunki osobiste, a także okoliczności popełnienia przestępstwa oraz zachowanie skazanego po jego popełnieniu i w czasie odbywania kary uzasadniają przekonanie, że będzie on przestrzegał porządku prawnego i nie popełni ponownie przestępstwa skazanego można warunkowo zwolnić z odbycia reszty kary.

Zasadniczym warunkiem jest odbycie co najmniej połowy kary. Jeśli wymiar kary wynosi co najmniej 25 lat skazany powinien odbyć co najmniej 15 lat kary.

W przypadku skazanych w warunkach recydywy powinni oni odbyć wymiar co najmniej ¾ kary, zaś sprawcę skazanego na karę dożywotniego pozbawienia wolności można warunkowo zwolnić po odbyciu 30 lat kary.

Jak wskazuje nazwa jest to warunkowe zwolnienie. Zatem konieczne jest zastosowanie okresu próby, który równy jest czasowi pozostałemu do odbycia kary, ale nie może być on krótszy niż 2 lata, ani dłuższy niż 5 lat, chyba że skazany popełnił swój czyn w warunkach powrotu do przestępstwa, wówczas czas okresu próby nie może być mniejszy od 3 lat. Z kolei sprawca skazany karę dożywotniego pozbawienia wolności na zawsze pozostaje w okresie próby.

Jeżeli w okresie próby i w ciągu 6 miesięcy od jej zakończenia nie odwołano warunkowego zwolnienia, karę uważa się za odbytą z chwilą warunkowego zwolnienia.

Skazanego na karę ograniczenia wolności, który odbył przynajmniej połowę orzeczonej kary, przy czym przestrzegał porządku prawnego, jak również wykonał nałożone na niego obowiązki, orzeczone środki karne, środki kompensacyjne i przepadek, sąd może zwolnić od reszty kary, uznając ją za wykonaną.

Skazany może po upływie połowy okresu, na który orzeczono środek karny, a był on stosowany przynajmniej przez rok starać się o uznanie tego środka karnego za wykonany. Nie dotyczy to sprawcy, na którego nałożono środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdu za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwo w komunikacji popełnione w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem innego środka odurzającego.

W przypadku sprawców przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, które popełnione zostały pod wpływem alkoholu, rozwiązaniem jest staranie się o zmianę sposobu wykonania środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdu na jego wykonanie w systemie blokady antyalkoholowej.

Kodeks karny przewiduje karalność osób po ukończeniu 17 roku życia. Do tego czasu sprawca odpowiada na podstawie ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich. Kodeks karny przewiduje jednak wyjątki, które zezwalają na sądzenie jak dorosłego, osoby, która ukończyła 15 lat, a popełniła m.in. wymienione czyny: zamach na życie prezydenta, zabójstwo, jednak z wyjątkiem popełnionego w afekcie, zgwałcenia, spowodowanie katastrofy w komunikacji, rozbój.

Ponadto za odpowiedzialnością nieletniego na zasadach jak dorośli przemawiać muszą okoliczności sprawy, stopień rozwoju sprawcy oraz jego właściwości i warunki osobiste, a w szczególności jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne.

Orzeczona wobec takiego sprawcy kara nie może przekroczyć dwóch trzecich górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za przypisane sprawcy przestępstwo, Sąd może także zastosować w takim przypadku nadzwyczajne złagodzenie kary.

Upoważnić adwokata do występowania w sprawie można zarówno na jej początku, jak w czasie jej trwania. Adwokat może zostać upoważniony także już po wydaniu wyroku przez sąd I instancji. Nie ma również przeszkód, aby adwokat wstąpił do sprawy po prawomocnym jej zakończeniu, a to w celu rozważenia możliwości złożenia kasacji.

Możliwe jest również upoważnienie adwokata do działania w czasie wykonania kary, np. gdy starasz się o uzyskanie warunkowego przedterminowego zwolnienia z odbycia reszty kary lub o zmianę sposobu jej wykonywania na dozór elektroniczny.

Na początku wystarczy kontakt telefoniczny. Przeprowadzę Cię przez całą resztę czynności.

Sąd może orzec za przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu komunikacji zakaz prowadzenia pojazdów określonego rodzaju. Natomiast w przypadku sprawcy tego rodzaju przestępstwa pod wpływem alkoholu Sąd orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów lub określonego rodzaju na okres nie krótszy niż 3 lata.

Najkrótszy 3 letni okres stosowania tego środka karnego nie obowiązuje w razie warunkowego umorzenia postępowania karnego.

Tak, pokrzywdzony może złożyć wniosek o orzeczenie z zastosowaniem przepisów prawa cywilnego obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Po złożeniu wniosku sąd jest zobowiązany do wydania orzeczenia w tym zakresie.

Odpowiedź na to pytanie zależy od stanu sprawy. Jeśli do zmiany dojdzie w toku postępowania karnego o kradzież, sprawca będzie sądzony w dalszym ciągu, lecz może zostać skazany wyłączenie za wykroczenie. Natomiast jeśli do zmiany ustawy dojdzie po prawomocnym skazaniu i nowa kara byłaby łagodniejsza dla sprawcy podlega ona zamianie na karę korzystniejszą.

Tak. Kodeks karny wykonawczy przewiduje takie uprawnienie. W przypadku, gdyby natychmiastowe wykonanie grzywny lub ściągnięcie świadczenia pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki sąd może rozłożyć grzywnę na raty na maksymalny okres 1 roku. W szczególnie uzasadnionych przypadkach, zwłaszcza gdy grzywna jest znaczna może zostać ona rozłożona na okres do 3 lat.

Tak. Umożliwia się co najmniej trzy razy w miesiącu dokonywanie zakupów artykułów żywnościowych i wyrobów tytoniowych oraz innych dopuszczonych do sprzedaży na terenie zakładu karnego (aresztu śledzonego) za środki pieniężne pozostające w depozycie skazanego (tymczasowo aresztowanego).

Kodeks karny wykonawczy uprawnia do otrzymania raz w miesiącu paczki żywnościowej. Paczkę kompletuje się za pośrednictwem zakładu karnego (aresztu śledczego).

Za zezwoleniem dyrektora zakładu karnego (aresztu śledczego) tymczasowo aresztowany może otrzymać paczkę z odzieżą oraz środkami higieny, a także lekami po zaopiniowaniu przez lekarza.

Zgodę na widzenie z tymczasowo aresztowanym wydaje organ, w której dyspozycji ta osoba pozostaje.

Z kolei widzenie skazanego z osobą niebędącą członkiem jego rodziny lub osobą dla niego najbliższą możliwe jest po uzyskaniu zgody dyrektora zakładu karnego.

Podejrzanym jest osoba, co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo której bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzuty. Z kolei oskarżonym jest osoba przeciwko, której wniesiono akt oskarżenia albo wniosek o warunkowe umorzenie postępowania karnego.

Oskarżony (ale także podejrzany) mają m.in. poniższe uprawnienia w toku postępowania karnego:

1. prawo do tłumacza jeśli nie władasz w dostatecznym stopniu językiem polskim
2. prawo do obrony i ustanowienia adwokata
3. prawo do składania wyjaśnień i odmowy składania wyjaśnień bez podania przyczyny, jak też udzielenia odpowiedzi na pytanie
4. prawo do porozumiewania się z adwokatem bez obecności osób trzecich
5. prawo do składania wyjaśnienia co do każdego dowodu
6. prawo do złożenia środka zaskarżenia
7. prawo do zapoznania się z aktami, a w szczególności do końcowego zaznajomienia z aktami postępowania przygotowawczego
8. prawo do otrzymania pisemnego uzasadnienia zarzutów

Ponadto oskarżony nie ma obowiązku dowodzenia swej niewinności ani obowiązku dostarczania dowodów na swoją niekorzyść.

Kodeks postępowania karnego zezwala na udostępnienie akt sądowych stronom, obrońcom, pełnomocnikom (adwokatowi) i przedstawicielowi ustawowemu. Prawo zezwala na wykonania fotokopii, odpisów lub kopii akt.

Inne niż wymienione powyżej osoby mogą uzyskać wgląd do akt za zgodą prezesa sądu.

W toku postępowania przygotowawczego o zgodzie na wgląd do akt decyduje prokurator w drodze zarządzenia. Prokurator z uwagi na potrzebę zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania może odmówić wyrażenia zgody na wgląd do akt.

Karalność wykroczenia oraz zatarcie ukarania za wykroczenie ulega przedawnieniu podobnie jak w przypadku przestępstw. Różne są jednak okresy.

Karalność wykroczenia ustaje po upływie roku od popełnienia. Jeśli doszło do wszczęcia postępowania karalność ustaje z upływem 2 lat od zakończenia tego okresu. Orzeczona kara lub środek karny nie podlega wykonaniu po upływie 3 lat od uprawomocnienia się orzeczenia.

Do zatarcia dochodzi z mocy prawa po upływie 2 lat od wykonania, darowania lub przedawnienia wykonania kary. Jeżeli orzeczono środek karny, uznanie ukarania za niebyłe nie może nastąpić przed jego wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem wykonania.

Kodeks postępowania karnego przewiduje trzy tryby umożliwiające dobrowolne poddanie się karze.

1. Oskarżony, któremu zarzucono czyn zagrożony karą pozbawienia wolności, której wymiar nie przekracza 15 lat może do czasu zakończenia przesłuchania wszystkich oskarżonych na rozprawie głównej złożyć wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzeniu mu określonej kary.
2. Oskarżony jeśli przyznaje się do winy, a w świetle jego wyjaśnień okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości, a także nie ma wątpliwości co do winy, zaś cele postępowania karnego zostaną osiągnięte prokurator może zamiast z aktem oskarżenia wystąpić z wniosek o wydanie na posiedzeniu wyroku i orzeczenie nim uzgodnionej z oskarżonym kary.
3. Oskarżony, któremu zarzucono przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 15 lat może przed doręczeniem mu zawiadomienia o terminie rozprawy złożyć wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzeniu mu określonej kary bez przeprowadzenia postępowania dowodowego.

Do zlecenia sprawy wystarczy udzielenie upoważnienia do obrony lub pełnomocnictwa. Zawarcie umowy zlecenie oraz przekazanie wszelkich informacji o sprawie(najistotniejsze to: a) jaki organ prowadzi postępowanie b) sygnatura akt).

Przestępstwo jest czynem zabronionym, którego społeczna szkodliwość nie jest znikoma. Z kolei wykroczeniem jest czyn społecznie szkodliwy. Podstawowa różnica to waga czynów zabronionych. W zasadzie uprawnione jest stwierdzenie, że wykroczenia są to czyny drobniejsze od przestępstw. Stwierdzenie to potwierdza ustawowe zagrożenie karami.

Wykroczenia zagrożone są karami: kary aresztu (od 5 do 30 dni), ograniczenia wolności (jeden miesiąc), grzywny do 5000 złotych lub nagany.

Z kolei przestępstwa dzielimy na zbrodnie i występki.

Zbrodnią jest czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą.

Występkiem jest czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych albo powyżej 5000 złotych, karą ograniczenia wolności przekraczającą miesiąc albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc.

Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, kara ograniczenia wolności trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 2 lata; wymierza się ją w miesiącach i latach.

Kara pozbawienia wolności wymieniona  trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 30 lat; wymierza się ją w miesiącach i latach.

Wśród kar za przestępstwo wymienia się również karę dożywotniego pozbawienia wolności.

Osoba niebędąca stroną może ustanowić pełnomocnika, jeżeli wymagają tego jej interesy w toczącym się postępowaniu.