Śmierć bliskiej osoby to trudny czas, a dodatkowym wyzwaniem może być formalne uregulowanie kwestii dziedziczenia. Aby upewnić się, że dziedziczenie przebiega zgodnie z prawem, konieczne jest uzyskanie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub aktu poświadczenia dziedziczenia. Dowiedz się, jak wygląda ten proces, jakie dokumenty są niezbędne oraz jakie są prawa i obowiązki spadkobierców.
Kiedy dochodzi do nabycia spadku?
Zgodnie z art. 925 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1610, dalej k.c.) spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku, jednocześnie art. 924 k.c. stanowi, że spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy. Do potwierdzenia prawa poszczególnych osób do dziedziczenia majątku po zmarłym służy postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku bądź akt poświadczenia dziedziczenia.
Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku
Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku wydaje sąd. Zgodnie z art. 1025 § 1 zd. 1 k.c. sąd na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę. Do kręgu takich osób zalicza się spadkobierców, wierzycieli spadkodawcy lub wierzycieli spadkobierców, osoby uprawnione do zachowku, zapisobierców, a także wykonawcę testamentu. Stosownie do art. 669 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1550 z późn. zm., dalej k.p.c.) sąd spadku wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po przeprowadzeniu rozprawy, na którą wzywa wnioskodawcę oraz osoby, które mogą być spadkobiercami ustawowi i testamentowi, a zatem w postępowaniu bierze udział wnioskodawca oraz uczestnicy postępowania. Po przeprowadzeniu postępowania sąd ustala, kto jest spadkobiercą oraz w jakich częściach poszczególne osoby dziedziczą.
Do wniosku o stwierdzenie nabycia spadku dołącza się akt zgonu spadkodawcy, odpisy aktów stanu cywilnego potwierdzające więzy rodzinne ze spadkodawcą (akt urodzenia, akt małżeństwa), a także testament jeżeli spadkodawca go pozostawił. Opłata sądowa od wniosku o stwierdzenie nabycia spadku wnosi 100 zł od każdego spadkodawcy oraz 5 zł tytułem wpisu do rejestru spadkowego. Sądem właściwym w sprawach sądowych jest sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeżeli miejsca zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić to sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część.
Akt poświadczenia dziedziczenia
Potwierdzenie praw do spadku może nastąpić również przez akt poświadczenia dziedziczenia. Akt taki sporządzany jest przez notariusza. Do osób uprawnionych do wystąpienia o wydanie aktu poświadczenia dziedziczenia zaliczają się osoby będące spadkobiercami ustawowymi lub testamentowymi, a także osoby, na rzecz których spadkodawca uczynił zapis windykacyjny. Akt poświadczenia dziedziczenia sporządzany jest na podstawie składanych oświadczeń o istnieniu osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia lub dziedziczyłyby razem z nimi, a także o znanych testamentach spadkodawcy lub braku takich testamentów. Oświadczenia składa się w toku spisywania protokołu dziedziczenia przez osoby stawające przed notariuszem.
Warto także wspomnieć, iż notarialne poświadczenie dziedziczenia możliwe jest tylko, gdy spadkobiercy są zgodni co do tego, kto dziedziczy i w jakiej części, a także u notariusza stawią się wszystkie osoby mogące zostać spadkobiercami ustawowymi, testamentowymi i windykacyjnymi. Nie ma możliwości sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenie, kiedy dziedziczenie odbywa się na podstawie testamentu szczególnego. Zgodnie z art. 1025 § 2 k.c. domniemywa się, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku albo poświadczenie dziedziczenia, jest spadkobiercą.
Stwierdzenie nabycia spadku oraz poświadczenie dziedziczenia nie może nastąpić przed upływem sześciu miesięcy od otwarcia spadku, chyba że wszyscy znani spadkobiercy złożyli już oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku. Złożenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku nie jest ograniczone żadnym terminem.
Postanowienie o stwierdzenie nabycia spadku ma moc dowodową względem osoby trzeciej, która nie rości sobie praw do spadku z tytułu dziedziczenia. Odnosi się to np. do sytuacji, w której spadkobierca występuje z żądaniem spełnienia jakiegoś świadczenia od dłużnika spadkodawcy – postanowienie nabycia spadku stanowi dowód, że z żądaniem występuje osoba uprawniona. Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku jest również podstawą do ujawnienia praw spadkobiercy w księdze wieczystej. Osobie, która uzyskała postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub poświadczenia dziedziczenia przysługuje ochrona, albowiem w przypadku, kiedy stwierdzenie nabycia spadku albo poświadczenie dziedziczenia uzyskała osoba, która nie jest spadkobiercą i rozporządza prawem należącym do spadku na rzecz osoby trzeciej, osoba – na której rzecz rozporządzenie następuje, nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, chyba że działa w złej wierze. Osoba posiadająca postanowienie o stwierdzenie nabycia spadku lub akt poświadczenia dziedziczenia może także wystąpić z żądaniem o wydanie spadku przez osobę, która włada spadkiem jako spadkobierca, lecz spadkobiercą nie jest. To samo dotyczy poszczególnych przedmiotów należących do spadku.
Należy pamiętać, iż samo stwierdzenie nabycia spadku pozwala ustalić, w jakich częściach dana osoba dziedziczy po zmarłym, nie ustala natomiast co i w jakiej części wchodzi w skład majątku zmarłego spadkodawcy. Do takiego ustalenia przeprowadza się postępowanie zwane działem spadku.
Proces nabycia spadku może wydawać się skomplikowany, ale jest niezbędny, aby prawidłowo uregulować prawa do majątku po zmarłym. Pamiętaj, że zarówno sądowe stwierdzenie nabycia spadku, jak i notarialne poświadczenie dziedziczenia to narzędzia, które pomogą Ci uporządkować kwestie dziedziczenia. Chcesz dowiedzieć się więcej o dziale spadku lub potrzebujesz pomocy prawnej w zakresie dziedziczenia? Skontaktuj się ze specjalistą, aby uzyskać wsparcie!
