Co jest narkotykiem, a co nie? Czy niewinny SMS o sprzedaży marihuany może zaszkodzić oskarżonemu w sprawie o handel narkotykami? Jak sąd podchodzi do oceny materiałów, które mogą wskazywać na nielegalne transakcje zakazanymi substancjami? Wyjaśniamy, co prawo karne mówi o dowodach handlu narkotykami.
Jakie przepisy regulują kwestie dowodów handlu narkotykami?
Prawo karne nie zostawia miejsca na dowolność, jeśli chodzi o sposób zbierania i oceniania dowodów w sprawach dotyczących handlu narkotykami. Zasady te określa Kodeks postępowania karnego, a najważniejsza z nich – zawarta w artykule 167 – pozwala sądowi, prokuratorowi i obronie zgłaszać własne wnioski dowodowe lub przeprowadzać dowody z urzędu. Przepis ten daje stronom możliwość aktywnego wpływania na przebieg postępowania. Równocześnie art. 168a dopuszcza wykorzystanie dowodów zdobytych niezgodnie z prawem, o ile nie doszło do rażącego naruszenia przez funkcjonariusza publicznego, co bywa przedmiotem sporu w sprawach o przestępstwa narkotykowe.
Ważne jest również to, że nie wolno wydawać wyroku wyłącznie na podstawie zeznań osoby współoskarżonej, jeśli obciąża ona kogoś innego – mówi o tym art. 174. Tego typu sytuacje są częste w sprawach narkotykowych, gdzie zeznania czasami wynikają z prób ratowania własnej sytuacji procesowej. Sąd, który ocenia zebrane materiały, kieruje się przy tym nie tylko przepisami, ale też zdrowym rozsądkiem, doświadczeniem życiowym i zasadami logicznego myślenia – na co wskazuje art. 7. Obok przepisów proceduralnych zastosowanie ma również ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii, określająca, czym dokładnie jest środek odurzający oraz jakie konsekwencje grożą za jego produkcję, posiadanie lub handel.
Jakie dowody są wykorzystywane w sprawach o handel narkotykami?
W postępowaniach karnych związanych z handlem narkotykami prawo karne dopuszcza różne kategorie materiałów dowodowych, z których korzystają organy ścigania. Zgromadzone informacje pomagają odtworzyć strukturę nielegalnego obrotu, wskazać powiązania między podejrzanymi oraz określić zakres działalności przestępczej. Poniżej przedstawiono pięć najczęściej wykorzystywanych dowodów w sprawach narkotykowych:
- Zabezpieczone narkotyki i przedmioty do ich porcjowania – czyli fizyczne ślady przestępstwa – to m.in. marihuana, kokaina, amfetamina, ecstasy lub heroina w różnej postaci, np. susz roślinny, proszek, tabletki. Do tego dochodzą wagi elektroniczne, foliowe pakunki, torebki strunowe czy szczelne opakowania próżniowe;
- Zeznania świadków uczestniczących lub obserwujących handel narkotykami – świadkowie mogą opisać mechanizm dystrybucji, miejsca przekazania substancji czy sposób pakowania i zamawiania towaru;
- Treści rozmów dotyczących narkotyków, dowody elektroniczne – policjanci analizują wiadomości tekstowe, czaty, e-maile i nagrania, w których podejrzani używają kodów, nazw potocznych. Takie komunikaty często wskazują na transakcje, ustalenia dotyczące ilości czy miejsca przekazania narkotyków;
- Monitoring pokazujący przekazywanie narkotyków – zapisy z kamer przemysłowych, osiedlowych czy miejskich pozwalają śledzić momenty przekazywania substancji odurzających z ręki do ręki lub odbierania paczek;
- Ekspertyzy chemiczne i toksykologiczne dotyczące narkotyków – biegli laboranci badają skład chemiczny środków, ich czystość, domieszki i stężenie substancji czynnych. Analiza może potwierdzić, czy dany materiał zawiera narkotyk zakazany ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii i jaka jest jego moc działania.
Tak skonstruowana baza dowodowa umożliwia organom ścigania dokładne odwzorowanie mechanizmu nielegalnego handlu narkotykami.
Cechy dowodów handlu narkotykami według przepisów prawa karnego
Według prawa karnego dowody w sprawach o handel narkotykami muszą spełniać konkretne wymagania, zanim trafią na salę rozpraw i zostaną wzięte pod uwagę przy wydawaniu wyroku. Najważniejsze, by organy ścigania zdobyły je zgodnie z przepisami – inaczej sąd może je po prostu wykluczyć. Legalne pozyskanie oznacza przestrzeganie procedur, np. odpowiednie upoważnienie do przeszukania czy prawidłowe zabezpieczenie danych z telefonu. Jeśli oskarżony ma wątpliwości co do oceny dowodowej może skorzystać z pomocy kancelarii prawnej.
Sędziowie patrzą również na to, czy dany materiał da się uznać za rzetelny i prawdziwy – czyli czy pokazuje on dokładnie to, co twierdzi prokuratura. Znaczenie ma też powiązanie dowodu z samą sprawą. Jeżeli nie dotyczy on bezpośrednio faktów, które trzeba wyjaśnić, traci swoją wartość. Sąd oczekuje, że przedstawione dowody stworzą spójną całość, a nie będą tylko pojedynczymi elementami wyrwanymi z kontekstu. Liczy się także możliwość zakwestionowania ich przez drugą stronę – bez tego nie da się mówić o uczciwym procesie.
Przede wszystkim to, co można uznać za dowód handlu narkotykami, określa prawo karne, a także ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii. Do podstawowych dowodów należą same substancje oraz przedmioty służące do ich porcjowania, zeznania świadków oraz monitoring i ekspertyzy chemiczne. Dowody muszą zostać jednak legalnie pozyskane i cechować się rzetelnością. Sąd, oceniając ich wartość, zwraca uwagę na to, czy są one spójne.
