Rozpytanie, czyli zadawanie pytań, z której to czynności nie jest sporządzany protokół przez funkcjonariusza to nieformalne działanie podejmowane przez policję lub inne służby w celu wstępnego zebrania informacji, które mogą mieć znaczenie dla prowadzonego postępowania, interwencji lub oceny sytuacji. Często jest pierwszą czynnością podejmowaną przez funkcjonariuszy. Nie jest to czynność procesowa w rozumieniu przepisów KPK. Czy zatem rozpytanie przez funkcjonariusza może być dowodem potwierdzającym winę?
Rozpytanie a dopuszczalność dowodowa – co mówi KPK?
Zgodnie z Art. 7 KPK: organy postępowania kształtują swe przekonanie na podstawie wszystkich przeprowadzonych dowodów, ocenianych swobodnie z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego. Rozpytanie może zostać zapisane w ramach notatki urzędowej, która podczas procesu może zostać wykorzystana dowodowo, nie może jednak zastąpić dowodu z wyjaśnień oskarżonego oraz z zeznań świadków. Na podstawie treści notatki urzędowej nie wolno także dokonywać ustaleń faktycznych sprzecznych z wyjaśnieniami oskarżonego, czy zeznaniami świadka, gdyż byłoby to zastąpienie tych dowodów treścią notatki. Nie ma natomiast przeszkód co do przesłuchania funkcjonariusza policji, który tę notatkę sporządził w charakterze świadka i co do tego, aby złożone przez niego zeznania wykorzystać dowodowo obok wyjaśnień oskarżonego lub zeznań świadka w celu potwierdzenia i uzupełnienia zeznań, lub wyjaśnień.
Jakie są warunki legalności rozpytania?
Notatka pisemna, dokumentująca rozpytanie, może stanowić dowód w sprawie karnej, lecz nie może naruszać zasad rzetelnego procesu. Wszelkie czynności podejmowane w procesie muszą być zgodne z Konwencją o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Zgodnie z art. 6 EKPC każdy ma prawo do rzetelnego procesu sądowego. Jeżeli osoba, która jest rozpytywana przez funkcjonariusza Policji, zostanie w przyszłości zatrzymana lub oskarżona, powinna ona zostać uprzednio prawidłowo pouczona w języku dla niej zrozumiałym o przysługujących prawach, a w szczególności o prawie do obrony. Niedopełnienie tego obowiązku może skutkować uznaniem rozpytania za sprzeczne z zasadami sprawiedliwego postępowania i wykluczeniem jego efektów (dokumentującej rozpytanie notatki) z materiału dowodowego.
Każdy podejrzany o popełnienie czynu zagrożonego karą ma prawo do:
- niezwłocznego otrzymania szczegółowej informacji w języku dla niego zrozumiałym o istocie i przyczynie skierowanego przeciwko niemu oskarżenia;
- posiadania odpowiedniego czasu i możliwości do przygotowania obrony;
- bronienia się osobiście lub przez ustanowionego przez siebie obrońcę, a jeśli nie ma wystarczających środków na pokrycie kosztów obrony — do bezpłatnego korzystania z pomocy obrońcy wyznaczonego z urzędu, gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości;
- przesłuchania lub spowodowania przesłuchania świadków oskarżenia oraz żądania obecności i przesłuchania świadków obrony na takich samych warunkach jak świadków oskarżenia;
- korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie rozumie lub nie mówi językiem używanym w sądzie.
Na gruncie powyżej cytowanych przepisów prawa międzynarodowego ważnym jest, aby rozpytywana przez funkcjonariuszy osoba otrzymała pełny zakres informacji, które jej dotyczą, w zrozumiałym dla siebie języku. W przeciwnym razie dojdzie do naruszenia prawa do obrony, ponieważ osoba nie wie, czego konkretnie dotyczą czynności prowadzone przeciwko niej. W konsekwencji przeprowadzenie dowodu z notatki dokumentującej rozpytanie jest niedopuszczalne.
