Czy osoba, która zapuściła się w przygraniczny las w poszukiwaniu borowików, straciła orientację w terenie i zbliżyła się do granicy na 5 metrów, otrzyma mandat od służb? Czy wędrówka pasem granicznym w górach jest legalna i czy oznacza wejście na terytorium innego państwa? Wyjaśniamy, czy wejście na pas graniczny to nielegalne przekroczenie granicy?
Co to jest pas graniczny?
Zgodnie z art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 12 października 1990 r. o ochronie granicy państwowej, pas drogi granicznej to obszar przylegający bezpośrednio do granicy państwowej, którego szerokość wynosi do 15 metrów od jej linii. Na terenie tym obowiązuje zakaz przebywania bez zezwolenia. Mimo przynależności Polski do strefy Schengen i braku stałych kontroli na granicach wewnętrznych, granica jako linia państwowa nie przestała istnieć. Gdy rząd przywraca kontrole, automatycznie uruchamia też ograniczenia w dostępie do pasa drogi granicznej, po to, aby przeciwdziałać nielegalnemu przekraczaniu granicy. Władze mogą czasowo wprowadzić kontrole z powodu zagrożeń dla bezpieczeństwa, wydarzeń masowych albo zwiększonego napływu migrantów. Nieprzestrzeganie zaleceń może narazić nas na sankcje zgodnie z prawem karnym.
Przykładowo, w październiku 2023 roku, w związku ze szczytem Europejskiej Wspólnoty Politycznej, Polska wznowiła kontrole na wybranych granicach wewnętrznych. Informacje o takich zmianach ogłaszane są w drodze rozporządzenia ministra i publikowane w Dzienniku Ustaw oraz komunikowane publicznie przez Straż Graniczną, MSWiA i media. Osoby planujące podróże w strefie Schengen w rejonach przygranicznych powinny śledzić oficjalne komunikaty, ponieważ zasady wstępu na pas graniczny mogą ulec zaostrzeniu. Na północnych i wschodnich odcinkach granicy państwowej zakazy obowiązują w sposób ciągły, niezależnie od bieżącej sytuacji w pozostałych częściach kraju.
Czy wejście na pas graniczny jest równoznaczne z nielegalnym przekroczeniem granicy?
Wejście na pas graniczny bez zezwolenia łamie art. 49a § 1 Kodeksu wykroczeń, ale nie oznacza jeszcze nielegalnego przekroczenia granicy w rozumieniu przepisów prawa karnego. Za nielegalne przebywanie na pasie grozi grzywna do 500 zł lub kara nagany. Funkcjonariusze mogą zatrzymać taką osobę i poprosić o dokument tożsamości. Nawet jeśli ktoś przypadkiem wejdzie na pas, na przykład podczas wycieczki, może usłyszeć zarzut naruszenia przepisów. W marcu 2023 roku strażnicy z Wetliny zatrzymali turystkę, która zeszła ze szlaku, by zrobić zdjęcie przy słupie granicznym z Ukrainą. Inna sytuacja miała miejsce w Zbereżu, gdzie grupa rowerzystów wjechała w pas graniczny, jadąc wzdłuż wału przeciwpowodziowego. Funkcjonariusze pouczyli uczestników, choć jednego z nich ukarali mandatem.
Czy są legalne wyjątki w dostępie do pasa granicznego?
Przepisy nie zakazują właścicielom ani użytkownikom działek położonych w pasie drogi granicznej wchodzenia na ten teren, co oczywiście nie jest równoznaczne z nielegalnym przekraczaniem granicy. Mogą poruszać się po nim w obszarze wynikającym z prawa własności lub innego tytułu prawnego, ale muszą współpracować ze służbami. Organy państwowe mogą też – na mocy rozporządzeń – dopuścić obecność osób korzystających z oznakowanych szlaków turystycznych, kąpielisk czy plaż. Takie wyjątki pojawiają się na konkretnych odcinkach granicy.
W Bieszczadach straż pozwala zorganizowanym grupom turystycznym wejść na teren pasa granicznego, pod warunkiem że uzyskają zgodę zarówno od parku narodowego, jak i właściwej placówki straży. Turyści muszą wędrować z przewodnikiem i mieć przy sobie ważny dokument tożsamości. Trasa od Rozsypańca do Opołonka, leżąca na południowo-wschodnim krańcu Polski, pozostaje jednym z nielicznych fragmentów pasa granicznego udostępnionych pieszym w sposób legalny. Osoby planujące wyprawy w rejon przygraniczny powinny każdorazowo sprawdzać aktualne regulacje oraz komunikaty Straży Granicznej.
Wejście na pas graniczny w strefie Schengen nie jest nielegalnym przekroczeniem granicy, podobnie jak samo jej przekroczenie bez konieczności przechodzenia kontroli. Wyjątek stanowią sytuacje, w których państwo wprowadza tymczasowe kontrole graniczne. Jeśli chodzi o granice Polski z Rosją, Ukrainą i Białorusią, wejście na pas graniczny – również to przypadkowe, na przykład podczas zejścia ze szlaku w górach – traktuje się jako wykroczenie.
