Gdy pojawiły się problemy związane z kredytami walutowymi, powstał prawdziwy chaos w orzecznictwie. Tak czasem bywa, gdy prawo nie nadąża za bieżącymi lub nowo pojawiającymi się sporami. W takiej sytuacji szuka się punktów odniesienia w sądach wyższej instancji, a w przypadku krajów UE także w TSUE. Co zatem przyniosły rozstrzygnięcia i w jaki sposób są ważne w kontekście unieważnienia kredytów w euro? Adwokat wyjaśnia.
Wyrok TSUE w sprawie Dziubak C-260/18
Sprawa Dziubak dotyczyła kredytu hipotecznego udzielonego w złotówkach, ale indeksowanego do franka szwajcarskiego. Kredytobiorcy zawarli umowę, w której saldo zadłużenia oraz wysokość rat były przeliczane według kursu waluty ustalanego jednostronnie przez bank. Sprawa trafiła do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, ponieważ sąd w Polsce miał wątpliwości, jak prawidłowo zastosować przepisy unijne dotyczące ochrony konsumentów. TSUE w wyroku z 3 października 2019 roku uznał, że postanowienia umowy są niedozwolone, ponieważ naruszają równowagę stron i wprowadzają konsumenta w błąd co do rzeczywistych kosztów kredytu.
Po wydaniu wyroku sprawa wróciła do sądu w Polsce, który orzekł o unieważnieniu umowy kredytowej, co oznaczało zwycięstwo kredytobiorców. Wyrok TSUE w sprawie Dziubak był więc punktem zwrotnym dla osób posiadających kredyty powiązane z walutami obcymi. Otworzył on również drogę do unieważnienia kredytów w euro, ponieważ wiele z nich oparto na podobnych mechanizmach indeksacji jak kredyty frankowe. Rozstrzygnięcie pokazało, że ochrona konsumenta jest nadrzędna wobec interesów banku. Kredyt euro nie może być oparty na dowolnie ustalanych kursach, a bank ma obowiązek jasno informować o ryzyku walutowym. Tak też zaczęła się kształtować nowa linia orzecznicza w większym stopniu uwzględniająca położenie kredytobiorców.
Wyroki TSUE ws. wynagrodzenia za korzystanie z kapitału
Kolejne wyroki TSUE, które były istotne dla kredytobiorców starających się o unieważnienia kredytów w euro, dotyczyły żądania banków o zapłatę za korzystanie z wypłaconego kapitału. Wśród takich spraw warto wspomnieć o procesie C-520/21, rozpatrywanym na wniosek Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia, z wyrokiem TSUE z 15 czerwca 2023 r., a także postępowaniu C-756/22, analizowanemu na wniosek Sądu Okręgowego w Warszawie, z wyrokiem TSUE z 11 grudnia 2023 r.
TSUE uznał, że instytucja finansowa nie ma prawa żądać dodatkowego wynagrodzenia i może domagać się jedynie zwrotu udostępnionej kwoty oraz odsetek za opóźnienie w rozliczeniu. Trybunał podkreślił również, że kredytobiorca ma prawo dochodzić własnych roszczeń wobec banku, jeśli został narażony na nieuczciwe warunki umowy. Takie rozstrzygnięcia umocniły pozycję osób dochodzących unieważnienie kredytu gotówkowego w euro, ponieważ rozwiały wątpliwości co do ewentualnych kosztów po stronie konsumenta. Dla kancelarii prowadzących tego typu sprawy może to być ważny punkt odniesienia oraz mocny argument do wykorzystania w ewentualnym pozwie.
Historyczna uchwała pełnego składu Sądu Najwyższego III CZP 25/22
W wyniku rozbieżnych wyroków w podobnych sprawach dotyczących nieważności umów kredytów walutowych sądy zwróciły się do pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego w Polsce o rozstrzygnięcie i ustalenie jednolitej wykładni prawa. Uchwała III CZP 25/22 z 25 kwietnia 2024 roku była przełomem w sporach dotyczących kredytów walutowych i dała wyraźną podstawę prawną tym, którzy rozważali unieważnienie kredytów w euro.
Cały skład Izby Cywilnej Sądu Najwyższego potwierdził, że jeśli w umowie brakuje wiążącego sposobu ustalenia kursu waluty, to taki dokument nie obowiązuje w żadnej części. Dotyczy to również kredytów w euro, które zawierają niejasne lub nieuczciwe klauzule przeliczeniowe. Uchwała uporządkowała także kwestie rozliczeń między stronami po unieważnieniu umowy. Bank i kredytobiorca mają oddzielne roszczenia o zwrot nienależnie spełnionych świadczeń, a termin przedawnienia dla instytucji finansowej biegnie od momentu, gdy konsument wyraźnie zakwestionował ważność zobowiązania. Dodatkowo Sąd Najwyższy wyjaśnił, że jeśli umowa kredytu indeksowanego lub denominowanego do waluty obcej jest nieważna z powodu nieuczciwych postanowień, to żadna ze stron nie może żądać odsetek ani wynagrodzenia za korzystanie z pieniędzy.
Najważniejsze orzeczenia w kontekście unieważnienia kredytów w euro pochodzą zarówno z TSUE, jak i z polskiego Sądu Najwyższego. Wyznaczają one ramy prawne dotyczące interpretacji nieuczciwych postanowień w umowach walutowych oraz zasad rozliczeń po ich unieważnieniu. Rozstrzygnięcia są także punktem odniesienia dla kredytobiorców i prawników rozważających roszczenia związane z kredytami denominowanymi lub indeksowanymi do walut obcych.
